असार ओराके सावन लच्क्याइट हे यानेकी मचल बर्खा रहे । घरक मनै कुक्कु जे खेतवा चलगिल रठैं । महिन राहुल सहेर्ना जिम्मा लगाडेलै। दुई वर्षके राहुन देगीदेगा नेगे गोटगाट खोट्लाहाके बोलफेन डारे। मोर दिदी कल्वा उठाके खेटेवा जाइबेर महिन बलाके कहल "कवि सुप्पामे ढिक्रि पारके डैडेले बटुं बाफ निकरी ते दारदिस ना" मै मुन्टा हिलाके जनैनु। दिदी फेन टस्कल कलुवा कपारीम ढारल ओ खेट्वा ओर लागल। दिदी डगरीमसे फेन कहल "कवि आगी डटके करिस ना नै ते मिहनी जुन होजाई टे डिक्री पक्ले नै रही" मै हाँ हाँ भारी स्वरमे कनु। दिदीक यी बातले मै समझ गैल रहूँ कि आज पक्कै फेन डिक्रीक मिहनी बा ।
दिदीक कहल अनुसार मै ढिक्री फेंन डरनु ओ आगी फेंन कर्नु । समय-समयमे राहुल हे लेके औरे घर खेले चलजाउँ और कुछ घचिक रैहके ढिक्रि ओर आगी फेन करूँ कठै सावन दिन घटाव उ दिन फेन गोली ढेंन्ढवाइहस अक्केघचिक रैहके ढेन्ढवागैल काँहु दिदी मिहनी लेहे आगील। पैनक ढिक्री उभुकके हेरल ते एकठो बाफ नै छिरल रहे पाकल के ते बाटे छोरदि बेनसुक सक्कु ढिक्री एक्के चप्ट्याके एकठो निम्जल ढकियाहस विल्गाइतेहे । दिदी महिन घोंघक चटौरहस आँखी लगाके हेरल कहल वा कहल "जम्मा ढिक्री एक्के संगे दरले री" (डराके) मै कनु हाँ । दिदी कहल "कलेर पहुँच डटके आगी करिस बाफ निकरी तब डारिस" माने दिदी सक्कु ढिक्री संगे नाडारिस ठोरेना कलेरहे आगी डटके करिस आउर ढिक्री डारडिस ते कलेरहे। दिदी मोर पर भुनभुन भुनभुन भुन्भुनइती ढकिया बनल ढिक्री एक एकठो कैके छुटाइल वा फेंनसे उहे ढिक्री उसनक लाग पैनमे दारल। मै बुदिक दारल ओहे काथा सम्झेगनु फरेबेर एकठो पाकेबेर झोक्सा। तब दिमागमे आइल ढिक्री सक्कुसंगे नै डारे परठ कहिके ।
ओहोर मिहनी खउइयन अस्यालागत लागत मिच्छागिलै ओ रहेनै सेक्के घरे मिहनी खाई आगाइलै। बर्खक सौसेटल मनै ना कैहजाए बरखाहा रिस दिदीकमे झारेलगलै । दिदी महिन देखाके कहल "एकरे कारण ते हो" मने सैल घरक मनै दिदी हे दोष लगैलै ओ कलै छोट भेटाके उहिहे चोरी लगाइटा। विचारी मोर दिदी। दिदी हे हेरनु टे लाल आँखी देख्नु सक्कु जहनसे गारी पाके फुस्सर ठुत्ठुन लगैले चुप्पे चुस्पे आँखिमसे निकरल आँस फेन पोछलेहे।
कबुकाल सम्झठु फेनसे छाइक कहल ओहे बात "छाई पहरके किल नै हुई सक्कु घरक कामफेन सिखे परठ। पराइ घर जैना जात नै टे सस्रार जाके दुःख पैबे" डाक कहल यी बाट फेन मुटुम बिझाइठ । डाक कहल अनुसार मै फेन उमेर सेंगे सक्कु काम सिख्ती गैन्। चाउर करैना, खाना पकैना, जाँर बनैना, मार बनैना, रोटी बेल्ना आउर आउर फेन। मने मोर उमेर दुइ दश फेन नाघसेकल दुल्हा भेटलेसे डाईक डमन्ड्वा बनालेनाहस तभु एकठो काम नै जन्ठुँ । ऊ का काम हुइसेकी अनुमान लगाइ सेकवी ? ऊ हो ढक्री बनैना । थारु समुदायमे ढिक्री डसियामे पुजाइठ, माघम जौन घर ढिक्री नै हो कलेसे ऊ घरम आधा माघ वा कलेसे दोमत नै हो । जब तबे टरटिहवार नै रहल दिन ढिक्री बनाके हमार समाजमे खाजैना करजाइठ । मै सोच्छु येहे ढिक्रीक कारण मोर जिन्दगी टे नै बिग्री । नम्मा ढिक्री बनाइ लग्ठुटे विच्छेमसे छिंगटजाइठ, गुल्यार ढिक्री बनाइग्ठु टे गोली बनजाइठ । महिन ते ऐसिन लागठ भगवान महिन ढिक्री बनाइ जन्ना हाँठे नै डेले हुँइट। तब मारे मै ढिक्री बनाइ नै जन्ठु । ढिक्री उसिन्ना विधि ते मै बचपनमे ढिक्रिक ढकिया बनाके जानसेकनु मने मै अभिन सम्म ढिक्रि बनाइ नै जन्ठु। यदि महिला पाठक हुक्रे अपनेनके मोर कहाली लग्तिक कथा पह्रति कलेसे ढिक्री बनैना कौनो और उपाय बा टे मोर कानेम आके सुटुक्कसे बटादेबी नैटे काल्हिक दिन सस्रार जाके ससुइया ससुर्वक मैया कैसिक पैंम ? कैसिक मनैम हुकन हे ? मैगर ससुइया ससुर्वा पाइकलाग, पति देवके सम्मान पाइकलाग टे महिन ढिक्री बनाइ जानेपरी ।
मैगर पाठक हुक्रे आपनसे एकठो बिन्ति बा मै ढिक्री बनाइ नै जन्ठु यी बाट भर जेकर टेकरठन ना बटा डेबी नै ते महिन के पटुहिया बनाइ रामोराम मै जिन्गी भर कन्या कुवाँरी रैहजिम टे के जिम्मा लि
कबु कबु फेनसे डाईक कहल बात सम्झठुँ " छाई मजासे काम सिखिस नै ते नाउँ गन्धाई तोर फेन आउर हमार फेन "महिन लागे नाउँ गन्धाई ते का कौनसा घिनाहुन गन्ढाइ पाद पो घिनाहुन गन्हाईठ तर आब भर सम्झठुँ वास्तवमे सबसे घिनाहुन गन्ढैना चिज फेन नाउँ हो ।आउर सबसे मिठ महकना चिज फेंन नाउँ हो।
लि टे जौन कना कैहदेनु आझुक लाग आपन बाटके मोटरी अत्ठहेम बाँधतु । सेवा लागु।
कविता चौधरी
साभार - हरचाली त्रैमासिक
0 टिप्पणियाँ