एक गाउँके कथा

 

बहुट बरष पहिलक बाट हो । जहाँ कुन्डा गाउँ बैठल बा माहाकालि लडियक खेलल ठाउँ बटैठाँ । लडिया ठाउँ छोरके पच्छिउ लागल पाछे उ ठाउँ भयानक जलजला बनेपुगल जोन अभिन फेन कुछ पलि बा । ढिरे ढिरे उ जलजला हे सेवार घाँस ओ ढट्ढि छोपलेहल । जोन जलजला मानैनके लाग बरे खट्ररनाक डर लग्टिक ठाँउ बनेपुगल । जहाँ बरे बरे अज्गर साँप, खेचहि, मच्छिसे लेके बरे बिसहा साँपनके डेरा बने । ओकरे पाँजर बरे घन बनुवा  उ बनुवम हाँठिसे लेके बाघनके ठेगान नैरहे । जोन बनुवा सुख्ला फाँटा जुरल बा ।

बाट हो कन्चनपुर जिल्ला बेलौरि नगर पालिका वाडा न०९ मे रहल कुण्डा गाउँके । जौन ठाउँ टिनचो राना जाटिनके बस्टि बैठ्ना कोसिस करलै मने नै सेक्लै आखिर काहे उहाँ बैठे नै सेक्लै टे । 

बहुट बरष पहिले उ जलजलाके किनारमे लवलपुर बिट रहल बटैठाँ । इ ठाउँ पहिले राना गएर्वा गौह्रि बनैले रहिं ओ बस्टि बैठैना कोसिस करले रहिंट । मने इ ठाउँ दानव के रहे बटैठाँ ।  जब राना जाटिनके बस्टि सुरु होए उ दानब बहुट जहनके ज्यान लेहेलागे ओ जलजलामे मनै सम्याइ लग्लक ओरसे उ गाउँ बस्टि उजरजाए । अस्टके उहे ठाउँम तिनचो राना समुदाय गाउँ बैठाइ खोज्लैं मनै मने नै सेक्लै । 

२०२७ सालओर फेनसे लावा बस्टि सुरु हुइल जोन बस्टिके नाउँ कुण्डा गाउँ परेगैल जौन ठाउँ के नाउँ कुन्डा कहिके चिनजाए काहे कि उ ठाउँ मे मनै सम्मैना  कुन्डा रहे । कारि कुण्डाके नाउँ से उ ठाउँके नाउँ  परिचिट कुण्डा गाउँके जल्मौटि फेन से सुइल बटैठाँ इ गाउँक पहिलक बासिन्डा । जोन पहिल घर रहिट लहुरान घर, घोरसुवान घर, फुरस्या भर्रान घर, ओ लोहरान घरसे सुरु हुइल हो । बज कारि कुन्डामे बास कर्ना भुट्वाहे पुजा चर्हाइ लग्लै टबे से इ ठाउँमे बस्टि टिके सेकल उहाँक गुरवन बटैठाँ । अभिन फेन कारि कुण्डा के भारि सक्टि बटिस बटैठाँ ।

पहिले कारि कुण्डम डिउँटक ठान रहे अभिन फेन गाउँक पुर्बक पाँजर उ देउटा हे ठान डेके पुजा कर्ठै । कारि कुण्डा राना भासक शब्ड हो । थारु भासाम (करिया कुंर्हा) कहिजाइट । पहिले राना समुडाइके ढारल नाउँ अभिन फेन कारि कुण्डा के नाउँसे चिनजाइठ । कारि कुण्डक भारि सत रहिस ओ अभिन फेन बटिस । कारि कुण्डा जत्रा भारि बाहार अइलेसे फेन उ कुण्डा कबु ढिङ्गुल नैहोए बटैठाँ । उ समयमे कुंरहक गहिराइ पत्ता लगाइकलाग एक गढक लाडके सुटफेन नैपुग्लक जनैठाँ । कारि कुण्डक डिउँटा डयालु रलक बटैठाँ मनैनके पिर मार्का बुझ्ना करे । भोजेम डुल्हा डुल्हिक पहिरनसे लेके रिझैना खैना सक्कु मेरिक भारिे छोट भाँरा डेना करे । अस्टके कुट्ना पिस्ना हुइलेसे उहे कुण्डक ढिक्वम ढारैलेसे कुट पिसके ढारडेहे कैके उहाँ पुर्खा लोक बटैठाँ । उहाँ जैनासे पहिले एकठो  आँरा ओ ल्वाङ चर्हाके जाइपरिन । 

जब ढिरे ढिरे उ कारि कुण्डा दिउँतक चर्चा जहोंर टहोंर फैलगैल टे ढेरजाने भोजाहा सामान चहलेसे उहैसे नन्ना करिंठ । बटैठाँ एक्ठो जन्नि भाँरा मजासे नैढोके ढारडेहल टबसे उ दिउँता सबकुछ डेना छोरडेहल । पाछे उहे कुण्डक ढिकुवम मनैनके लहास डुंगे लग्लै टबेसे उ कुण्डा ढिरे–ढिरे भंठे लागल ओ उ कुन्डम से उ डेउटा डेरा सार लेहल बटैठाँ । सट्टर बोक्लक लह्रियक चक्का ढसल छाप फेन डेख्लक् फेन प्रटक्ष्य डर्सिन बटैठाँ । अस्टके अभिन फेन गाउँक बिच्चेम एकठो घंघरिया टलुवा बा । इ घंघरिया शब्द फेन राना भासासे आइल हो । बटैठैं पहिले राना बस्टि रहलमे एकठो राना महिला उ टलुवामे घंघरिया ढोइ ओ लाहाइ गैलमे उहे टलुवम सम्यागैलिन । टबे से घंघरिया टल्वा नाउँ से चिन्हे लग्लैं ।

लवलपुर बिट उठल पाछे पाँच–छे ठो पाहारिे घर परिवारसे सुरु हुइटि थारुनके घर थप्टि गैल । अस्टके कुण्डा गाउँ भारि होगैल । गाउँमे भारि भारि थारुनके घर बने लागल । कोइ दाङसे अइलै टे कोइ डेउखर से कोइ कहुँसे । थारुनके परवार बहर्टि गैल टे थारुनके नाचेले गाउँ मन्के लागिन । गाउँमे थारुनके एकता हुइलक मारे गाउँक बिकास फेन हुइटि गैल । भारि–भारि गुरुवन फेन गाउँमे आगैलैं । गाउँ बल्गर हुइलक कारण । पहिलक गाउँहे उजार करुइया भुट प्रेट फेन हार खागैलाँ । अस्टके गाउँक मनै कारि कुण्डाक डिउँताहें गाउँक पुर्वक एक कोनुवामे ठान डेके पुजे लग्लैं । गाउँक बिस्वास बटिन कारि कुण्डक डिउँटा गोरु बछरुनके ओ गाउँक सेवा कर्ले बा । गाउँसे उत्तर पुरुब बनुवम छ–सात सौ मिटर भित्तर रहल कारि कुण्डाके मर्मत जारि करले बटै गाँउक समाज ।

कुण्डा गाउँक जलम छे घरसे हुइल रहे कलेसे आब्बा  डु सय समके घर होसेकल बटै । थारुनके घर परिवारसे भरल कुण्डा गाउँमे हाल अब्बा पहिलक पुरान मनै एक्क डुठो किल बचल बटैं । जे कुण्डक इटिहास बताइ सेकठ । गाउँक गुरुवा डेसबढिया । बुडु  दान बाहादुर दंगौरा इ हे दान बाहादुर बुडुसे घण्टो सम बाट करट घचिम बुडु बरे दुखके बाट कलैं । कुण्डा गाउँ पहिलक जसिन नै रहगिल हो । एकता नैरलक कारण घर परिवारके फुट हुइटि जाइटा । घरक समस्यासे युवा विदेशओर लग्टी बटैं । सबके अपन अपन समस्या बटिन टे गाउँक समस्या के हेरि । गाउँमे राजनिति डल ढेर होगिलैं । ओहे कारन गाउँक फेन खलभला गैल बा । पहिले गाउँक भलमन्सासे सजाज चलटेहे  भोजकाज, तर टिह्वार नाचकोरसे गाउँ जिउगर रहे मने आप जस्टक गाँउक पुरखा ओताइटै ओस्टक गाउँ फेन अढमरहा रुखुवा हस होगैलबा । बुडु दान बाहादुर से बरे लम्मा बाटचिट हुइना करम मे अन्टमे कलै  हेरो बुडु अब्बक लर्कन हमार पुर्खनके पहिचान ओर ध्यान नैहुइन । ना कोइ मागर गाइठ ना सजना ढमार जानठ ना पहिलक जसिन नाचे जान्ठैं । ढिरे ढिरे हमार थारुनके गिटबाँस भासा पहिरन हेरैटि जाइटा । बहुट जहन कनु मोर ठन रहल गिटबाँस लिखो रे । ज्ञानगुनके बाट सिखो रे । नैटे पाछे पस्टैबो ।

गाउँ घरडुवार खेटुवा जगैना गिटबाँस ओ नाचकोर हो । पहिले धान काटके सेक्ले से औलि उटारिठ ओ खेटवमसे नच्टि घर पुगिंठ । लावा घर जगाइक लाग नाच करिठ  गाउँ जगाइक लाग महिनौ सम सखिया नाच करिठ  टर टिह्वारमे नाचिंट । गाउँ मन्डरक टारसे मन्के । उलर उलर मडरिया मन्डरा बोजाँइठ । नचुनियन घुमघुमके लहङ्गा उराँइठ । मने आप कहाँ गैल गाउँ ठर्कैना मन्डरा झाल मजिरा । कहाँ गैल लहङ्गा फरिया कहाँ गैल गाउँक नाच । कहाँ गैले मडरिया, नचुनिया । कहाँ गैले गुरुवा बैडवा । सब सुन–सान । जाट्टिसे कना हो कलेसे कुन्डा गाउँहे लौलि डुल्हि हस संपराइ पर्ना जरुरि बा । इ बाट गाउँक  भल्मनसा, मडरिया डाडु, नचुनिया भौजी ओ मोह्रिन्या काकीन हे बुझहि पर्ना बटिन । ओराइल ।

संगम चौधरी....✍️